Di dalam artikel sebelum ini, kita telah membincangkan keunikan dan asal usul hidangan nasi sebagai warisan masyarakat Melayu, terutamanya di Malaysia. Kepelbagaian atau variasi sering digunakan apabila membincangkan tentang tradisi makanan Malaysia. Bagi kaum Melayu, mereka turut mempunyai elemen-elemen dari Sumatera, Jawa, Thailand, Sulawesi dan Polinesia. Pengaruh dari negara tersebut dapat dilihat dalam masakan Melayu. Oleh sebab itu, jika kita ke negara-negara tersebut, tidak hairanlah jika kita menjumpai nasi yang seakan sama di Malaysia namun berbeza dari segi namanya.
1. Nasi Kerabu
Nasi kerabu ialah sejenis nasi ulam berwarna biru yang dimakan bersama ikan kering atau ayam goreng, keropok, jeruk dan salad lain. Warna biru beras berasal daripada kelopak bunga Clitoria ternatea (bunga telang) yang digunakan sebagai pewarna makanan semula jadi dalam masakan. Nasinya juga boleh dimasak dengan nasi putih biasa atau dimasak menggunakan kunyit. Ia sering dimakan bersama solok lada dan dimakan bersama keropok goreng. Nasi kerabu sangat popular di negeri pantai timur Semenanjung Malaysia seperti Kelantan dan Terengganu dan kini boleh didapati di seluruh Malaysia serta di selatan Thailand. Nasi kerabu ialah hidangan tradisional pantai timur terutamanya di Kelantan dan Terengganu sebelum ia merebak ke kawasan lain di negara ini pada awal abad ke-21 serta ke negara jiran Singapura. Akan tetapi, perlu diingat bahawa nasi kerabu dan nasi ulam berbeza dari segi ulam-ulaman yang digunakan.
2. Nasi Ulam
Nasi ulam adalah hidangan nasi kukus yang dicampur dengan pelbagai herba terutamanya daun pegaga atau sering digantikan dengan ruku-ruku, daun kunyit, daun kaduk, daun limau purut, sayur-sayuran, rempah serta disertakan dengan pelbagai hidangan sampingan. Hidangan ini adalah ciri masakan Melayu dengan pelbagai variasi dan sering dijumpai di Malaysia, Indonesia dan Thailand.
3. Nasi Minyak
Nasi minyak merupakan hidangan campuran budaya timur tengah dan Nusantara yang berasal dari Palembang, Indonesia dan telah diolah menjadi selera Nusantara. Hidangan ini pada mulanya merupakan hidangan khas bagi raja Palembang tetapi kini ia telah merentasi sempadan hingga ke negara Malaysia untuk dijadikan hidangan pada raja sehari bagi masyarakat Melayu. Selain itu, di Johor nasi minyak telah menjadi hidangan wajib ketika majlis kenduri kahwin.
Nasi minyak ini sama seperti nasi beriani, namun berbeza pada olahan dan rempahnya. Nasi minyak ini bersifat berminyak kerana nasi perlu dimasak bersama minyak sapi atau mentega. Selain daripada minyak sapi, bagi menaikkan lagi rasa aroma nasi minyak ini campuran rempah ratus juga telah digunakan. Antara rempah ratus yang digunakan termasuk buah pelaga, bunga lawang, cengkih, jintan, kayu manis, bawang, bawang putih dan serbuk kari.
4. Nasi Tomato
Nasi Tomato telah menjadi hidangan istimewa setiap kali menjelang sambutan perayaan hari raya Aidifitri, Aidil Adha serta di majlis pertunangan dan perkahwinan masyarakat Melayu. Selain daripada hari perayaan dan majlis keraian, nasi tomato juga sesuai pada waktu makan tengahari dan makan malam.
Nasi minyak dan nasi tomato kelihatan hampir serupa kerana mempunyai lauk hidangan sampingan yang sama seperti ayam masak merah. Namun begitu, walaupun minyak sapi telah digunakan dalam kedua-dua hidangan, rasa antara nasi minyak dan nasi tomato adalah berbeza. Hal ini kerana, dalam masakan nasi tomato, pes tomato dan susu telah campurkan bersama nasi bagi menghasilkan rasa yang lebih manis dan berlemak berbanding nasi minyak. Selain itu, acar yang digunakan sebagai hidangan sampingan dalam kedua-dua hidangan juga berbeza. Nasi minyak menggunakan acar buah manakala nasi tomato pula menggunakan acar timun sebagai hidangan sampingan.
5. Nasi Lemak
Nasi lemak merujuk kepada nasi yang dimasak dengan menggunakan santan kelapa. Bagi menambahkan lagi aromanya dalam masakan, daun pandan dimasukkan semasa nasi lemak dimasak. Selain itu, daun pandan juga boleh diganti dengan bawang merah ataupun halia. Nasi lemak pada mulanya dihidang untuk sarapan pagi, tetapi pada masa kini dijadikan sebagai hidangan tengah hari dan malam (Sidek, 2005). Nasi lemak di Malaysia biasanya dihidang bersama sambal tumis, ikan bilis
goreng, kacang tanah goreng, timun dan telur rebus. Terdapat juga penjual nasi lemak yang menyajikannya bersama lauk-pauk lain seperti sambal sotong, sambal kerang, telur goreng, ayam goreng, rendang dan sebagainya.
6. Nasi Kandar
Nasi kandar merupakan makanan yang berasal dari Selatan India yang dibawa ke Malaysia, lalu dimasyhurkan oleh India Muslim yang berulang alik antara India dan Semenanjung. Oleh itu, tidak boleh dinafikan bahawa kebanyakan restoran yang menawarkan hidangan ini adalah di kalangan India Muslim atau Mamak Malaysia. Penggunaan nama ‘kandar’ pada nasi kandar ini adalah berlandaskan cara penjaja nasi ini menjual. Nasi yang dikandar di bahu menggunakan dua bakul atau raga dengan satu batang kayu dan dijaja merentasi kampung-kampung.
Pada mulanya pengaruh masakan nasi kandar ini tertumpu di utara Semenanjung sahaja seperti Alor Setar, Kangar, Sungai Petani dan Penang. Lama-kelamaan, populariti nasi kandar ini menular ke seluruh negara termasuk Sabah dan Sarawak. Walaupun nasi kandar ini hanya menggunakan nasi putih, hidangan ini menawarkan kira-kira 30 jenis lauk sampingan. Campuran kuah dan kari perlulah dituang terus ke atas nasi sehingga banjir dan kebanyakan masyarakat di Malaysia menggemari nasi kandar ini tidak kira di mana sahaja.
7. Nasi Dagang
Nasi dagang merupakan hidangan yang dikukus bersama santan kelapa, dimakan bersama kari ikan dan bahan-bahan tambahan seperti kelapa goreng yang diparut, telur rebus dan jeruk sayur-sayuran. Ianya merupakan hidangan sarapan yang terkenal di negeri-negeri Pantai Timur Semenanjung Malaysia seperti Terengganu, Kelantan dan Selatan Thailand wilayah Pattani, Yala dan Narathiwat. Nasi dagang juga boleh dianggap sebagai hidangan semasa Hari Raya Aidilfitri di Kelantan dan Terengganu untuk dimakan sebagai sarapan sebelum atau selepas solat Hari Raya di masjid.
Sumber rujukan:
eISBN: 978-983-3862-59-7,
Bab Dalam Buku : Pelestarian Warisan Makanan Tradisional Melayu, Siri 1.
Artikel oleh Nurul Humaira’ Hasan
